Những điều bạn cần biết về thụ thai

Home » Kiến thức sức khỏe giới tính » Những điều bạn cần biết về thụ thai

Trong bài này tôi muốn giới thiệu tới bạn đọc những hiểu biết căn bản và cần thiết về quá trình thụ thai. Những kiến thức này có thể giúp ích cho các cặp vợ chồng chuẩn bị cho mang thai, hay có những trục trặc để có thai, hay cả những người cần tránh thai.

Phần chính của bài viết bao gồm hệ thống sinh sản của nam và nữ, quá trình thụ thai xảy ra như thế nào, các yếu tố chính đóng góp và quá trình thụ thai, và làm cách nào để có thụ thai hay tránh thai khi bạn mong muốn.

Thụ thai là một quá trình vừa đơn giản, vừa phức tạp. Đơn giản là bởi vì nó có thể diễn ra hoàn toàn tự nhiên không cần đến những can thiệp hay những nỗ lực đặc biệt. Phức tạp là bởi vì đó là một quá trình tinh tế, bao gồm hàng loạt các sự kiện xảy ra theo một trình tự với sự tham gia của rất nhiều yếu tố. Hiểu biết về quá trình thụ thai giúp bạn xác định thời điểm dễ thụ thai, những thay đổi cần thiết trong cơ thể của bạn để đáp ứng quá trình thụ thai và phát triển tế bào phôi thai.

Hiểu biết cơ bản về chu kỳ kinh nguyệt

Khả năng thụ thai của người phụ nữ dựa trên và được dự đoán bởi chu kỳ kinh nguyệt. Mỗi chu kỳ kinh nguyệt có những sự thay đổi được tạo ra bởi các hormone nội tiết, những chất được tạo ra từ cơ thể bạn và để kiểm soát một số chức năng nhất định. Mỗi tháng, các hormone này hướng cho tử cung (dạ con) của người phụ nữ phát triển lớp màng bên trong dày và giàu mạch máu để chuẩn bị cho việc thụ thai. Đồng thời các hormone này cũng phát đi tín hiệu cho 1 trứng trở nên chín trong 1 nang noãn nằm ở buồng trứng. Khi trứng chín, các hormone lại phát đi yêu cầu để giải phóng khỏi nang noãn và di chuyển tới một trong hai vòi trứng, là những ống nối giữa tử cung và buồng trứng. Tại đó, trứng có thể gặp tinh trùng và quá trình thụ thai xảy ra.

Một chu kỳ kinh nguyệt kéo dài trung bình là 28 ngày, bắt đầu từ ngày xuất hiện kinh nguyệt (ngày 1) cho tới ngày xuất hiện kinh nguyệt của chu kỳ tiếp theo. Một chu kỳ kinh nguyệt trong khoảng 23-35 ngày được coi là bình thường. Các chu kỳ kinh nguyệt của bản thân bạn cũng có thể khác nhau theo từng tháng. Bạn nên ghi lại lịch của các chu kỳ kinh nguyệt vì nó cho bạn biết kinh nguyệt của bạn nhìn chung thế nào đồng thời cũng dễ dàng hơn cho dự đoán ngày sinh của thai nhi.

Rụng trứng thường xảy ra vào khoảng giữa chu kỳ, trên các vòng kinh bình thường, ví dụ ngày thứ 14 của một vòng kinh 28 ngày. Với các vòng kinh bất bình thường, dự đoán ngày rụng trứng khó hơn bởi chỉ có một điều chắc là rụng trứng sẽ xảy ra vào khoảng 14-16 ngày trước 1 kỳ kinh mới. Dấu hiệu báo cho bạn biết ngày rụng trứng có thể là đau tấm tức vùng bụng dưới hoặc lưng, có thể kèm theo căng ngực hay tăng dịch tiết hoặc chất nhày ở âm đạo, hoặc gia tăng ham muốn sinh hoạt tình dục quanh thời điểm rụng trứng. Không phải chu kỳ kinh nào cũng có rụng trứng. Ngay cả trên những phụ nữ khỏe mạnh tuổi 20-30, thường có 1 chu kỳ không có rụng trứng trong 4 chu kỳ.

Chu kỳ kinh nguyệt bình thườngcủa phụ nữ

Khi đã rụng trứng, trứng sẽ di chuyển vào vòi trứng và tới tử cung. Nếu như không có sự thụ thai xảy ra ở tại vòi trứng, cơ thể của bạn sẽ hấp thu trứng không thụ thai đó. Sau đó, lượng hormone trong cơ thể sẽ giảm xuống, và sẽ phát đi tín hiệu cho lớp màng bên trong tử cung chuẩn bị rụng đi. Sự rụng của lớp màng này là một chu kỳ kinh nguyệt mới.

Sự thụ thai

Thụ thai là quá trình hợp nhất giữa một trứng từ người mẹ và một tinh trùng từ người cha. Mỗi tinh trùng hay trứng đóng góp một nửa cho bộ nhiễm sắc thể của thai nhi.

Tinh trùng là những tế bào sinh sản của nam giới, nhỏ hơn nhiều so với trứng, được sản xuất từ tinh hoàn nằm trong vùng bìu của nam giới. Khi tinh trùng trưởng thành, chúng sẽ được di chuyển qua các ống dẫn tinh để tới dự trữ tại túi tinh hoặc tuyến tiền liệt. Ở đó, tinh trùng được hòa lẫn với các dịch để trở thành tinh dịch.

Khi người nam giới đạt đến đỉnh trong lúc giao hợp, tinh trùng được phóng ra từ dương vật thông qua ống niệu đạo. Mỗi lần phóng tinh, hàng chục triệu tinh trùng được giải phóng vào trong âm đạo người phụ nữ. Vì thể, sự cực khoái là một yếu tố sống còn của quá trình thụ thai. Tuy nhiên, người phụ nữ không cần đến cực khoái để mang thai.

Sau khi vào âm đạo, tinh trùng sẽ bơi qua cổ tử cung vào trong tử cung và tới vòi trứng. Tinh trùng có thể sống trong cơ thể người phụ nữ khoảng 3 ngày hoặc lâu hơn. Tuy nhiên, đời sống của 1 trứng ngắn hơn, chỉ trong vòng 24 giờ. Vậy nên, nếu sự phóng tinh vào thời điểm trứng rụng hoặc chuẩn bị rụng trong 1-2 ngày sau làm tăng khả năng thụ thai.

Ảnh: Hệ thống sinh sản nữ và sự thụ thai.

Mỗi tháng, một trứng được giải phóng vào thời kỳ rụng trứng (1) và di chuyển vào trong vòi trứng (2). Nếu người phụ nữ sinh hoạt tình dục vào khoảng thời điểm này, trứng và tinh trùng có thể gặp nhau tại vòi trứng và thụ thai (3). Trứng được thụ tinh di chuyển trong vòi trứng, tới và gắn vào lớp màng bên trong tử cung để phát triển thành thai nhi(4). Trong 8 tuần đầu, được gọi là phôi thai, sau đó gọi là thai nhi.

Nhiều cặp vợ chồng, thậm chí cả những Y bác sĩ chuyên khoa nghĩ rằng việc sinh hoạt tình dục thường xuyên sẽ làm giảm số lượng tinh trùng từ cơ thể người đàn ông và làm cho khó có khả năng có thai khi không có đủ lượng tinh trùng vào thời điểm rụng trứng của người phụ nữ. Quan điểm này là sai lầm. Các tinh hoàn khỏe mạnh thường xuyên sản xuất tinh trùng mới, đồng thời việc sinh hoạt tình dục thường xuyên còn giúp cho việc đổi mới và trưởng thành liên tục các thế hệ tinh trùng kế tiếp. Hoàn toàn không cần thiết phải tiết chế sinh hoạt tình dục với mục đích “để dành” cho ngày rụng trứng. Nghiên cứu chỉ ra rằng áp lực bắt buộc sinh hoạt vào thời điểm nhất định tạo nên căng thẳng tâm lý có ảnh hưởng nhiều đến sự phóng tinh và cả khả năng di chuyển và thụ thai của tinh trùng. Một tâm lý thoải mái, sinh hoạt tình dục hàng ngày hay cách ngày vào bất cứ thời điểm nào cả hai vợ chồng thấy thích hợp xung quanh thời gian có khả năng rụng trứng chính là một trong những biện pháp tốt nhất cho sự thụ thai.

Các hormone trong chu kỳ kinh nguyệt và thai nghén

Sẽ là thiếu sót nếu không đề cập chút ít tới các hormone bởi chúng đóng vai trò thiết yếu và nhạy cảm trong chu kỳ kinh nguyệt và thụ thai của người phụ nữ. Các hormone đóng vai trò như người nhạc trưởng chỉ huy dàn nhạc hoạt động nhịp nhàng, đồng thời còn hỗ trợ các vị trí bị khiếm khuyết. Các hormone chính bao gồm

- Estrogen và progesterone. Hai hormone này do buồng trứng chế tiết và giữ nhiệm vụ chính điều hòa quá trình kinh nguyệt. Hai hormone này kích thích sự phát triển của lớp màng bên trong tử cung, làm lớp này dày lên chuẩn bị cho mang thai, đồng thời cũng làm rụng đi khi không có thai. Sau khi trứng đã được thụ thai, hàm lượng của cả hai hormone đều tăng lên rất cao, ngăn cản không cho rụng trứng tiếp theo.

- Hormone kích thích noãn (FSH) và hormone hoàng thể (LH). Hai hormone này được chế tiết bởi tuyến yên, một tuyến nội tiết nằm ở sàn não. FSH làm cho trứng chín ở buồng trứng và LH làm cho trứng rụng.

- Hormone rau thai (hCG). Được sản xuất và chế tiết bởi một số tế bào của trứng thụ tinh và bắt đầu phân chia, hormone này xuất hiện rất sớm, chỉ vài ngày sau thụ thai. Xét nghiệm thai sớm chính là xét nghiệm hormone này. Sau đó, rau thai sẽ chịu trách nhiệm sản xuất hormone này.

Làm thế nào biết được thời điểm rụng trứng

Một điều đơn giản là sinh hoạt tình dục gần thời điểm rụng trứng thì tăng khả năng thụ thai. Nhưng làm thế nào bạn biết được thời điểm rụng trứng? Cho đến nay, không có một phương pháp nào chắc chắn cho bạn biết chính xác là trứng sắp rụng, đã rụng trong một khoảng thời gian bao lâu, tuy nhiên có một số phương pháp có thể có ích

Tính vòng kinh

Đây là phương pháp đơn giản nhất nhưng hiệu quả bằng cách kiểm tra lại lịch ghi chép của bạn về chu kỳ kinh nguyệt. Trước tiên, xem lại chu kỳ kinh nguyệt của bạn thường kéo dài bao nhiêu ngày và dự đoán ngày có kinh sắp tới của bạn. Nếu bạn có một chu kỳ kinh nguyệt đều đặn, cho dù dài hay ngắn, hãy tính ngược lại 14 ngày. Nếu chu kỳ của bạn không đều, hãy lấy con số trung bình của 3 chu kỳ liên tiếp và cũng tính ngược lại khoảng 14 ngày. Khả năng chính xác của biện pháp này khoảng 40-70% tùy theo kinh nguyệt có đều hay không.

Chu kỳ kinh nguyệt và những ngày có khả năng thụ thai

Tỷ lệ thụ thai ở những ngày có sinh hoạt tình dục so với ngày rụng trứng, Nghiên cứu thai nghén sớm tại North Carolina (Wilcox và cộng sự, 1998). Tỷ lệ thụ thai cao nhất khi sinh hoạt tình dục 2 ngày hoặc 1 ngày trước ngày rụng trứng.

Theo dõi nhiệt độ cơ thể

Do sự hoạt động của hormone, hầu hết phụ nữ có nhiệt độ tăng lên khoảng nửa độ C sau khi rụng trứng trong khoảng 24 giờ. Phương pháp này cũng đơn giản: cặp nhiệt độ của bạn mỗi ngày, vào cùng thời gian, ví dụ như buổi sáng trước khi bạn ra khỏi giường. Đánh đấu nhiệt độ của bạn lên một biểu đồ đồng thời với đánh dấu ngày kinh nguyệt. Sau vài chu kỳ kinh nguyệt, bạn có thể dự đoán tương đối thời điểm rụng trứng. Phương pháp này có độ chính xác khoảng 40-60%.

Đo nhiệt độ cơ thể để dự đoán rụng trứng. Ngày thứ 14, nhiệt độ xuống hơi thấp hơn 1 chút, sau đó đi lên nhanh chóng. Đó là ngày rụng trứng

Nhận thức về thời điểm dễ thụ thai

Phương pháp này dựa theo sụ cảm nhận những thay đổi trên cơ thể của bạn. Trước hết là những thay đổi trên chất nhày ở cổ tử cung. Vài ngày sau khi hết kinh, hormone sẽ gây ra tăng tiết chất nhày. Khi sắp rụng trứng, chất nhày tiết ra nhiều và trở nên quánh hơn. Để có thể xem rõ ràng, trước khi đi tiểu bạn có thể dùng ngón tay sạch hoặc một miếng giấy vệ sinh lau vào trong âm đạo. Ngay trước khi rụng trứng, chất nhày càng được tăng tiết nhiều, trở nên trong, trơn, và đàn hồi, có thể kéo dài thành sợi. Việc thay đổi chất nhày này khiến cho tinh trùng của nam giới dễ dàng thâm nhập qua cổ tử cung làm cho dễ thụ thai. Ngay sau khi rụng trứng, lượng hormone tăng cao lại khiến cho chất nhày trở nên đặc lại và ít đi để ngăn cản tinh trùng xâm nhập

Chất nhày cổ tử cung vào thời điểm rụng trứng

Phương pháp này có độ chính xác rất cao, tới 90%. Chúng tôi, cũng như nhiều chuyên gia khác trên thế giới khuyến nghị người phụ nữ sử dụng vì tính đơn giản, dễ nhận biết, và chính xác của nó. Cùng với những cảm nhận khác như căng ngực, đau tức nhẹ và gia tăng ham muốn tình dục, khả năng dự đoán càng chính xác hơn.

Sử dụng bộ xét nghiệm

Bạn có thể sử dụng bộ xét nghiệm dự đoán rụng trứng tại nhà qua việc thử nước tiểu. Xét nghiệm này để phát hiện nồng độ hormone LH tăng cao trước ngay trước thời điểm rụng trứng. Xét nghiệm này có khả năng dự đoán chính xác ở mức xung quanh 80%, tuy nhiên thường cho kết quả chậm hơn thời điểm rụng trứng thực sự.

Siêu âm nang noãn

Siêu âm nang noãn, đặc biệt qua đầu dò âm đạo có thể cho dự đoán chính xác khoảng 80% hoặc hơn một chút. Tuy nhiên phương pháp này đòi hỏi thực hiện tại cơ sở y tế, thực hiện nhiều lần và phải trên cùng 1 bác sĩ có kinh nghiệm. Thêm vào đó, dự đoán không chính xác nếu buồng trứng có nhiều nang tương đương kích thước hoặc trên các bệnh nhân có buồng trứng đa nang. Các nghiên cứu cũng cho thấy phương pháp này cũng thường cho kết quả chậm hơn thời điểm rụng trứng thực sự. Vì vậy, các chuyên gia cũng khuyến cáo sử dụng phương pháp này cho mục đích nghiên cứu là chính chứ không phải là biện pháp thường xuyên để dự đoán rụng trứng.

Hình ảnh nang noãn lớn, chuẩn bị rụng trứng qua siêu âm đầu dò âm đạo

Khó thụ thai

Mất bao lâu để bạn có thể mang thai khi bạn hoàn toàn không sử dụng biện pháp tránh thai nào? Điều này phụ thuộc nhiều yếu tố ví dụ như tuổi tác, sức khỏe, và tần suất sinh hoạt tình dục, v…v… Trên 70% các cặp vợ chồng có thai trong khoảng 6 tháng đầu. Khoảng 85% cặp vợ chồng có thai trong năm đầu. Và 15% còn lại có các vấn đề về thụ thai hay có thể nói là tình trạng vô sinh. Những cặp vợ chồng không có thai trong năm đầu tiên mặc dù sinh hoạt tình dục thường xuyên cần phải khám và thảo luận với bác sĩ. Rất nhiều cặp vợ chồng như thế có thể có thai mà không cần đến sự trợ giúp y học, vấn đề là tâm lý và thời gian. Ở những người phụ nữ trên 35 tuổi, khi mà khả năng thụ thai giảm đi và thời gian cho sinh sản còn lại ít, có thể gặp bác sĩ chuyên khoa sau 6 tháng không thụ thai.